Coğrafi Koordinat Sistemleri
Bir coğrafi koordinat sistemi, (CKS) yeryüzündeki konumları tanımlamak için üç boyutlu küresel bir yüzey kullanır. CKS’ne genellikle datum şeklinde yanlış adlandırılır. Datum, CKS’nin yalnızca bir parçasıdır. Çünkü bir CKS, açısal bir ölçü birimi, bir ana meridyen ve bir datum içerir.
CKS’de bir nokta, boylam ve enlem değerleri ile belirtilir. Boylam ve enlem, dünyanın merkezinden dünyanın yüzeyinde bir noktaya kadar ölçülen açılardır. Bu açılar genellikle derece cinsinden ölçülür. Aşağıdaki şekil buna bir örnektir.
Küresel sistemde, yatay çizgiler veya doğu-batı çizgileri eşit aralıklı enlem veya paralel çizgilerdir. Dikey çizgiler veya kuzey-güney hatları eşit boylam çizgileri veya meridyenlerdir. Bu çizgilerin kesişimi dünyayı kaplar ve retükül adı verilen ızgaralı bir ağ oluşturur.
Sıfır enlem çizgisine ekvator, sıfır boylam çizgisine ana meridyen denir. Coğrafi koordinat sistemlerinin çoğunda, ana meridyen İngiltere’nin Greenwich kentinden geçen boylamdır. Diğer ülkeler ise Bern, Bogota ve Paris’ten geçen boylam çizgilerini ana meridyen olarak kullanırlar. CKS’de (0,0) yani orijin, ana meridyen ve ekvatorun kesiştiği nokta olarak tanımlanır.
CKS’de enlem ve boylam değerleri geleneksel olarak ondalık derece veya derece, dakika ve saniye (DMS) olarak ölçülür. Enlem değerleri ekvatora göre ölçülür ve Güney Kutbunda -90 ° ile Kuzey Kutbunda + 90 ° arasında değişir. Boylam değerleri, ana meridyene göre ölçülür. Batı yönünde seyahat ederken -180 ° ile doğu yönünde seyahat ederken 180 ° arasındadır.
Boylam değerlerini X ve enlem değerlerini Y ile eşitlemek yararlı olabilir. Coğrafi koordinat sisteminde tanımlanan veriler bir derece doğrusal bir ölçü birimi gibi görüntülenir. Bu yöntem temelde Plate Carrée projeksiyonu ile aynıdır.
Enlemlerin kutuplara doğru gittikçe boyları küçülür ve kutuplarda sıfır olur. Enlem ve boylam derecelerinin standart bir uzunluğu olmadığından, mesafeleri veya alanları doğru bir şekilde ölçemez veya verileri düz bir haritada veya bilgisayar ekranında kolayca görüntüleyemezsiniz.
Projeksiyon Koordinat Sistemleri
Projeksiyon kelimesi yansıtma anlamına gelmektedir. Projeksiyon koordinat sistemi düz, iki boyutlu bir yüzey üzerinde tanımlanır. Coğrafi bir koordinat sisteminden farklı olarak, projeksiyon koordinat sisteminin sabit uzunlukları, açıları ve iki boyuttaki alanları vardır. Bir projeksiyon koordinat sistemi, her zaman bir küre veya küreye dayanan bir coğrafi koordinat sistemini temel alır. Yani küresel yer yüzünün, düz bir zemine yansıtılmış halidir.
Bir projeksiyon koordinat sisteminde, konumlar bir ızgara üzerinde x, y koordinatları ile belirlenir ve orijin merkezde bulunur. Her konumun, bu merkezi konuma referans veren iki değeri vardır. Biri yatay konumunu diğeri dikey konumunu belirtir. Bu iki değere x ve y koordinatı denir. Başlangıçtaki koordinatlar x = 0 ve y = 0’dır.
Eşit aralıklı yatay ve dikey çizgilerin oluşturduğu ızgaralı yapıda, merkezdeki yatay çizgiye x ekseni, orta dikey çizgiye y ekseni denir. Birimler tutarlıdır ve tüm x ve y aralıkları arasında eşit aralıklıdır. Başlangıç noktasının üzerindeki yatay çizgiler ve başlangıç noktasının sağındaki dikey çizgiler pozitif değerlere sahiptir; aşağıdaki veya soldaki negatif değerlere sahiptir. Dört çeyrek daire, pozitif ve negatif X ve Y koordinatlarının dört olası kombinasyonunu temsil eder.
Sonuç
Projeksiyon ve Coğrafi koordinat sistemleri birbirlerinin dönüşümüdür. Coğrafi koordinat sistemi küresel yer yüzünü temsil ederken, projeksiyon koordinat sistemi, küresel yapının düz bir kağıt üzerine yansıtılmış halidir.
Kaynaklar
- http://resources.arcgis.com/en/help/main/10.1/index.html#//003r00000006000000
- https://blogs.esri.com/esri/arcgis/2010/08/12/wgs84-vs-nad83/
- http://resources.arcgis.com/en/help/main/10.1/index.html#/What_are_projected_coordinate_systems/003r0000000p000000/
- https://communityhub.esriuk.com/geoxchange/2012/3/26/coordinate-systems-and-projections-for-beginners.html