Günümüzde son kullanıcı ürünleri ucuzlamaya başladıkça sunucu taraflı uygulamalar ve teknolojilerin fiyatları artmaya başladı. Sunucu gelişiminin son noktası bulut teknolojisi oldu. Bulut teknolojisinin iyice yaygınlaşmaya başladığı günümüzde firmalar sunucu mimarilerini bu gelişime uydurmak adına adımlar atılmaya başlandı. Artık sunucu tarafında çalışan sistemleri durdurmadan donanımsal tak çıkar işlemleri yapmak yani donanımların yetmediği noktalarda ölçekleme yapmak çok kolaylaştı. ArcGIS tarafı da bu gelişim karşısında duyarsız kalmayarak mimarisinde bazı değişikliklere gitti.
Bu yazımızda ArcGIS Server 10.1 ile birlikte SOM-SOC modeli yerine gelen Site yapısının iç yüzünü inceleyeceğiz. ArcGIS Server Site yapısı, birden fazla bilgisayar üzerine konuşlandırılabilecek şekilde ayarlanabilen bileşenlerden oluşur. Sitedeki her bir bileşen kaynak yönetiminde belirli bir role sahiptir.
ArcGIS Server sitesi bileşenleri şu şekilde özetlenebilir:
- Web sunucusu: Web uygulamalarını barındırır, isteğe bağlı güvenlik seçenekleri sunar ve ArcGIS Server için yük dengeleme işlemlerini gerçekleştirir.
- Web Adaptör: Gelen istekleri farklı CBS sunucu(GIS Server) bilgisayarlarına ileterek ArcGIS Server ile kurumsal web sunucunuzu bütünleştirir.
- GIS Server(CBS sunucusu): CBS web hizmetleri için gelen istekleri karşılamak için çalışır. Bir CBS sunucusu harita çizimleri, görüntü hizmetleri, veritabanı senkronizasyonu, veri arama gibi birçok işlemi gerçekleştirir.
Bu resimde özetle ArcGIS Server sitesinin her bir bileşenin görevi ve bağlı olduğu bileşen gösterilmiştir.
Web Sunucusu (Server)
Web sunucusu web uygulamalarını barındırır, isteğe bağlı güvenlik seçenekleri sunar ve ArcGIS Server için yük dengeleme işlemlerini gerçekleştirir. ArcGIS Server, IIS, WebSphere ve WebLogic gibi birçok web sunucusuyla uyumlu çalışır.
GIS server (CBS sunucusu) bileşeni servislerinizi HTTP protokolü üzerinden IIS gibi ayrı bir işlem gerektirmeden dışarı açabilir. Eğer web sunucusunun yerel güvenlik yapılandırmalarından(örneğin kullanıcı doğrulamasından) faydalanmak isterseniz veya web uygulamalarınızı barındırmak isterseniz dağıtımınıza bir web sunucusu dahil edebilirsiniz.
Web Adaptor(Adaptör)
ArcGIS Web Adaptor, temelde web sunucunuzdan gelen istekleri CBS sunucularına(GIS Server) ileten bir web uygulamasıdır. Web Adaptörler siteye hangi bilgisayarların eklenip hangilerinin çıkarıldığını izler ve gelen trafiği bu bilgisayarlara uygun olarak dağıtır. Web Adaptör kullanarak siteniz için isimlendirme ve bağlantı(port) noktalarını yönetebilirsiniz. Örneğin varsayılan port 6080 ve site ismi “arcgis” iken Web Adaptör ile bunları değiştirebilirsiniz. Web Adaptörü sayesinde güvenlik için web sunucusunun yerel imkanlarını kullanabilir, ArcGIS Manager için veya ArcGIS Server yönetim dizinleri için dışarıdan gelen istekleri engelleyebilirsiniz.
Çalışma prensibi olarak bir servis isteği geldiğinde Web Adaptörü bu isteği GIS Server bilgisayarlarına iletir. Daha sonra GIS Server bilgisayarları, hangi bilgisayarın kullanılabilir olduğunu ve hangi bilgisayara işin atanacağı belirlemek için birbirleri ile iletişime geçerler. Eğer Web Adaptörü, GIS Server tarafının erişilemez durumda olduğunu belirlerse o sunucuya istek göndermeyi durdurur.
Web Adaptörü sitenizi sadece web ağ geçidi veya giriş noktası yapılandırmak için tek yöntem değildir. Diğer ağ geçidi teknolojileri de kullanılabilir. Fiziksel HTTP yük dengeleyiciler, ağ yönlendirici cihazları veya üçüncü parti bir yazılımla da bu işlemleri gerçekleştirmek mümkündür.
GIS Server (CBS sunucusu)
Sitenizde ArcGIS Server için kurulan bilgisayarları CBS sunucusu olarak düşünebilirsiniz. Haritalar, adresler, koordinatlar, coğrafi işlemler gibi web hizmetler için gelen istekler site içindeki ulaşılabilir durumdaki CBS sunucu bilgisayarına atanır. Daha sonra CBS sunucusu gelen isteğe uygun hizmeti hazırlayarak kullanıcıya cevap olarak gönderir. Aslında CBS sunucuları sitenizin iş merkezidir.
CBS sunucuları servisleri HTTP protokolü üzerinden dışarı sunarlar.
Birden fazla CBS sunucusu kullanarak sunuculardan birinin kesintiye uğradığı kriz durumlarında sitenizi kesintilere karşı koruyabilirsiniz. Bir CBS sunucusu devre dışı kaldığı durumda Web Adaptörü, gelen istekleri sitenizdeki diğer CBS sunucularına dağıtır. Bunlara ek olarak CBS sunucuları diğer CBS sunucularının eklenip çıkarıldığını algılayabilir. Böylece bulut teknolojisi gibi aygıt takılıp çıkarılabilen ortamlarda iyi çalışır.
Clients (Kullanıcılar)
ArcGIS Server sitesi kullanıcılarını şu şekilde isimlendirebiliriz.
- Web Tarayıcılar: ArcGIS Server sitesi bünyesindeki servislere web tarayıcılar aracılığıyla ulaşmak mümkündür.
- Mobile Aygıtlar: Akıllı telefonlar ve tabletler gibi taşınabilir aygıtlar ile web uygulamalarına ve web servislerine ulaşılabilir. Harita görüntüleme, yer bulma gibi uygulamalara rahatlıkla erişilebilmektedir.
- ArcGIS Exploerer: ArcGIS Explorer görsel ve navigasyon için hazırlanmış ücretsiz bir masaüstü uygulamasıdır. ArcGIS Server servislerinizi veri olarak ekleyip zengin içerikli görüntü elde edebilirsiniz.
- ArcGIS Desktop: ArcGIS Desktop uygulaması hem ArcGIS Server servislerini tüketebilir hem de yönetim aracı olarak kullanabilir. Bazı araçlar sayesinde sunucuya yayınlar sunmanız mümkündür. Bazı desktop uygulamalarını ArcMap, ArcCatalog, ArcGlobe, and ArcReader olarak sıralayabiliriz. Catalog ile uygun URL adresi ile CBS sunucularına bağlanabilirsiniz.
- ArcGIS Engine: ArcGIS Engine uygulamaları CBS sunucularından faydalanır. ArcGIS Engine geliştirircileri yazdıkları uygulamalar aracılığıyla CBS sunucularına veri gönderebilirler.
Kaynak: http://resources.arcgis.com/en/help/main/10.1/index.html#//0154000003p4000000